Osmanlı Devleti ve Adalet Dairesi

Osmanlı siyaset felsefesi ve yönetim geleneğinin merkezinde yer alan adalet, bir siyaset kurumu olarak adalet dairesinde ifadesini bulmuştur. Adalet dairesi, din-devlet-toplum ilişkilerini, toplumun çeşidi sınıf ve kesimleri arasındaki ilişkiler çerçevesinde işlevsel bir bakış açısıyla formüle etmektedir (Altay, 2011:3). Kaynağım Kutadgu Bilig’de bulan ve zaman/coğrafya farkına rağmen 16. yüzyılın ikinci yansından itibaren Osmanlı yazarları tarafından ağırlıkla incelenen adalet dairesi, Koçi Bey’in ifadesi ile Kanuni Sultan Süleyman devrinde gerilemeye başlayan ve bozulan düzenin inşası için işlenen bir siyaset kurumudur ordu ve hükümdarın adaletidir (Altay, 2011: 1). Adalet dairesinde çiftçiler hazineye vergi öderler, Ödenen bu vergi ile genişleyen hazine hakanın hükümranlığım koruyup genişleten askerlerin maaşlarım karşılar. Hakan da bu hazineyi çiftçilere dağıtır ve onları zulümden kurtarır.

Adalet dairesinde düzenli ve doğru yönetilen bir devletin fonksiyonları birbirine bağlı bir zincir çerçevesinde anlatılmıştır. Yükselme dönemi sonrası arak işlememeye başlayan tımar sisteminden, askeri siyasi isyanlara, Devlet-i Aliye’nin bozulan otoritesi karşısında “devlet-i ebed müddet” anlayışının yani Osmanlı Devleti’nin geçmişten geleceğe yaşayacağı inancının hasar görmesi, o dönem düşünürlerinin eserlerinde kendini gösteril Geleneğin devam ettirilmesi ve devletin daha da/tekrar güçlenebilmesi için dairesinde bir maddenin bile eksik olmaması ve aksamaması gerekir.